Η κοιλιοκάκη, ή αλλιώς κοιλιακή στεατόρροια ή εντεροπάθεια λόγω ευαισθησίας στη γλουτένη, αποτελεί μια νόσο του λεπτού εντέρου η οποία χαρακτηρίζεται από:

•  Δυσαπορρόφηση των θρεπτικών συστατικών από το κατεστραμμένο τμήμα του λεπτού εντέρου
•  Μια χαρακτηριστική, αν και μη ειδική αλλοίωση του βλεννογόνου του εντέρου, και
•  Ταχεία κλινική και ιστολογική βελτίωση κατόπιν απομάκρυνσης της γλουτένης από τη διατροφή

Τα σημεία κλειδιά της νόσου

•  Η κοιλιοκάκη αποτελεί μια διαταραχή του βλεννογόνου του εντέρου, που προκαλείται λόγο υπερευαισθησίας στη γλουτένη, η οποία απαντάται σε πολλούς τύπους δημητριακών όπως το σιτάρι, το κριθάρι, η σίκαλη και, πιθανόν η βρώμη. Τα συμπτώματα ποικίλουν από σοβαρή δυσαπορρόφηση έως ολιγοσυμπτωματικές περιπτώσεις, συχνά με εξωεντερικά συμπτώματα ( αναιμία, οστεοπενία ), τα οποία απαντώνται κυρίως στους ενήλικες.
•  Η μοναδική αποτελεσματική θεραπεία της κοιλιοκάκης είναι η πλήρης απομάκρυνση της γλουτενης από τη διατροφή, εφ’ όρου ζωής. Το μέτρο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου εμφάνισης μετέπειτα επιπλοκών, όπως είναι το εντερικό λέμφωμα ή άλλες γαστρεντερικές κακοήθειες.

Επιδημιολογία

     Ο πραγματικός επιπολασμός της κοιλιοκάκης είναι πιθανόν άγνωστος δεδομένου ότι πολλοί ασθενείς παρουσιάζουν ήπια συμπτώματα ή είναι ασυμπτωματικοί και έτσι, στις περιπτώσεις αυτές η νόσος παραμένει αδιάγνωστη. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, ο επιπολασμός της νόσου κυμαίνεται από 0,05% έως 0,2%. Ορισμένες μελέτες αναφέρουν αυξημένη επίπτωση της κοιλιοκακης τα τελευταία 20 χρόνια. Το γεγονός αυτό θα πρέπει να οφείλεται, τουλάχιστον εν μέρει, στην αυξανόμενη επίγνωση της νόσου και στον εντοπισμό των ολιγοσυμπτωματικών ασθενών. Τυπικά η κοιλιοκάκη θεωρούνταν λιγότερο συχνή στις ΗΠΑ. Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες ορολογικής διερεύνησης σε αιμοδότες έδειξαν ότι η συχνότητα της είναι παρομοια με αυτή στην Ευρώπη.
      Αν και ορισμένες εθνικές ομάδες –συμπεριλαμβανομένων των Σκανδιναβών, των Ιταλών, των Ιρλανδών, των Βρετανών, των Ισπανών, των Εβραίων και των Παλαιστινίων- φαίνεται να παρουσιάζουν μεγαλύτερο κίνδυνο, η κοιλιοκάκη απαντάται σε παγκόσμιο επίπεδο. Ωστόσο, είναι αρκετά σπάνια στην Αφρική, στην Άπω Ανατολή και στην Καραϊβική.

Παθογένεια

     Η κοιλιοκάκη είναι μια ασθένεια στην οποία η κατανάλωση δημητριακών ( σιταριού, κριθαριού, σίκαλης ή βρώμης ) προκαλεί βλάβη στην εσωτερική επιφάνεια του λεπτού εντέρου ( εντερικό βλεννογόνο ).
      Παραμένει αδιευκρίνιστος ο μηχανισμός με τον οποίο, αυτοί οι σπόροι –αβλαβείς για την πλειοψηφία των ανθρώπων- βλάπτουν τον εντερικό βλεννογόνο των ατόμων με κοιλιοκάκη. Προς το παρόν, οι περισσότερες ενδείξεις είναι ότι οι πρωτεΐνες της γλουτένης προκαλούν μια άνοση αντίδραση που οδηγεί σε βλάβη του εντερικού βλεννογόνου και καταστροφή των λαχνών. Ο κατεστραμμένος βλεννογόνος χαρακτηρίζεται ως «επίπεδος». Ως αποτέλεσμα της απώλειας των πεπτικών ενζύμων και της μείωσης της έκτασης της επιφάνειας που χρησιμοποιείται για την απορρόφηση, τα τρόφιμα όλων των τύπων δεν απορροφώνται, περνούν μέσω ολόκληρου του εντερικού και τελικά αποβάλλονται άπεπτα, αναξιοποίητα.
      Σήμερα υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι η κοιλιοκάκη αποτελεί μια ανοσολογική νόσο του εντέρου. Περιληπτικά, επιλεκτικά πεπτίδια προλαμινών παρουσιάζονται από ευδιάκριτα HLA ετεροδιμερή επιφάνειας σε συγκεκριμένα Τ κύτταρα. Η ενεργοποίηση των Τ κυττάρων οδηγεί στη συνέχεια στην παραγωγή μιας σειράς προφλεγμονωδών κυτταροκινών. Παράλληλα, τα Β κύτταρα και τα κύτταρα του πλάσματος παράγουν αντισώματα τα οποία ενεργοποιούν την απελευθέρωση άλλων επιβλαβών διαμεσολαβητών, προκαλώντας πιθανόν κυτταροεξαρτώμενη κυτταροτοξικότητα. Ως αποτέλεσμα της διαδικασίας αυτής, επέρχεται η καταστροφή του βλεννογόνου του εντέρου.
      Η κοιλιοκάκη δεν είναι μεταδοτική ασθένεια, ούτε και κληρονομική.
      Μπορεί όμως να υπάρχει κατά γενεές σε μια οικογένεια, να θεωρηθεί δηλαδή κληρονομική με τις εξής πιθανότητες κληρονομικότητας:
     Δίδυμα αδέλφια: 70%
     Μη δίδυμα αδέλφια: 10%
     Παιδιά από γονείς με κοιλιοκάκη: 5-10%
     Η ανάπτυξη της σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό ( 90-95% των περιπτώσεων ) με τον HLA DQw2 αλλότυπο στο χρωμόσωμα 6. Ωστόσο, περιβαλλοντικοί παράγοντες συμμετέχουν επίσης στην ανάπτυξη της νόσου.
     Η εκδήλωση της κοιλιοκάκης απαιτεί ένα γενετικά προδιατεθειμένο άτομο, το οποίο τρέφεται με σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη και βρώμη. Ακόμα και αν αυτοί οι δύο παράγοντες είναι παρόντες, η κοιλιοκάκη μπορεί να μην εκδηλωθεί μέχρι ένας εκλυτικός παράγοντας δώσει το έναυσμα για τη μη φυσιολογική ανταπόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος. Η εντερική βλάβη μπορεί να αναπτυχτεί μέσα σε μερικούς μήνες μετά από την έκθεση στη γλουτενη, ή να αναβληθεί για μερικά έτη.



Η παράθεση της βιβλιογραφίας θα γίνει με το πέρας της ανάλυσης της νόσου

Άρθρα του ίδιου συντάκτη